Eenzaamheid bij ouderen kan verschillende oorzaken hebben. Het kan ontstaan zijn door bepaalde omstandigheden, maar ook door de oudere zelf. We leggen u alles uit.
Prof. dr. Jenny Gierveld houdt zich al sinds de jaren ‘50 bezig met onderzoeken naar eenzaamheid. Zij zegt: “Iedereen is wel eens eenzaam. Eenzaamheid hoort bij het leven en lost zich vaak vanzelf op. Het komt en gaat. Bij veel mensen zijn tijdelijke omstandigheden daarvan de oorzaak. Ze verliezen een baan of verhuizen en hebben dan tijd nodig om nieuwe contacten op te bouwen.’
Toenemende eenzaamheid
De kans op eenzaamheid neemt toe wanneer u een leeftijd van 75 jaar heeft bereikt. Dit kan komen door het overlijden van uw partner of familieleden of vanwege gezondheidsproblemen. Denk aan verslechtering van het gehoor, de ogen, de mobiliteit en het geheugen. Door deze verslechteringen komt het vaak voor dat het onderhouden van relaties en vriendschappen moeizaam verloopt. Eenzaamheid bij ouderen is moeilijker te overwinnen, omdat zij hier minder toe in staat zijn. Iemand die de 75 jaar gepasseerd is, kan veel moeite ondervinden met het vinden van een nieuwe partner of vrienden. Daarnaast ligt het verbeteren van de gezondheid niet altijd in eigen hand. Uit onderzoek is gebleken dat vooral vrouwen eenzame gevoelens ondervinden wanneer zij de 85 jaar hebben gepasseerd. Zij zijn op deze leeftijd vaker alleenstaand dan mannen.
Informatie aanvragen
Thuis blijven wonen
Door de jaren heen zijn er veel veranderingen in de zorg die een grote rol spelen bij eenzaamheid onder de 75-plussers. Vooral voor dementerenden en zieke ouderen zijn de deuren van verzorgingstehuizen geopend. Dit betekent voor de rest dat zij zichzelf moeten onderhouden in hun eigen huis. Ook de kwetsbare ouderen die zichzelf slecht verzorgen en slecht te been zijn, moeten zichzelf onderhouden. Er wordt regelmatig aan de bel getrokken door de wijkverpleging vanwege de grote hoeveelheid eenzame ouderen die alleen thuis zitten.
Maatschappelijk veroorzaakt
Eenzaamheid bij ouderen overkomt hen niet alleen door persoonlijke omstandigheden. Ook de manier waarop wij tegen ouderen in Nederland aankijken heeft hiermee te maken. Hoogleraar van langdurige zorg en dementie Anne-Mei The geeft aan: “Als je ouder en kwetsbaarder wordt, word je tot de marges van het bestaan verbannen. We vinden oude mensen – cru gezegd – nutteloos, duur, niet interessant en we behandelen ze kinderlijk’.
De toename van individualisering speelt ook een belangrijke rol in de eenzaamheid. Mensen zijn tot hun zelf aangewezen als het gaat om contact leggen met anderen. Ouderen zijn minder te zien in groepsverbanden in bijvoorbeeld de kerk, het centrum of bij families en leven steeds vaker een anoniem leven. Vooral in grotere steden en in stadswijken waar de bevolking heel verschillend is, komt dit voor. Dit kan allemaal veel invloed hebben op de dreigende eenzaamheid.
Informatie aanvragen
Contact willen houden, maar hoe?
Veel ouderen ervaren het gevoel dat ze overbodig zijn en niks meer betekenen. Ze zijn minder of niet meer instaat om voor anderen te zorgen door te koken of adviezen te geven. Contact onderhouden met vrienden, kinderen en kleinkinderen wordt in hun beleving een eenrichtingsverkeer. Dit versterkt het eenzame gevoel. Het verlangen naar gezelschap is groot, maar de zoektocht hiernaar gaat hen moeizaam af, omdat ze onzeker zijn over wat ze te bieden hebben. Ze zitten opgesloten in zichzelf omdat ze denken dat ze niets meer te bieden hebben aan de buitenwereld. Olivia Laing schrijft in haar boek ‘De eenzame stad’ het volgende: “Eenzaamheid is een hongergevoel dat niet zomaar te stillen is.” Onderzoekster Els van Wijngaarden voegt daaraan toe: ‘Eenzaamheid kapselt je in en groeit als een schimmel of vacht om je heen, een beschermlaag die contact onmogelijk maakt, hoe graag je dat ook wilt.”
Veel ouderen geven niet aan dat zij zich alleen voelen. Zij schamen zich voor hun alleen-zijn en houden dit voor zichzelf. Dit maakt het haast een onmogelijke situatie om van de eenzaamheid af te komen. Door eerlijk te zijn over de situatie, lopen ze misschien juist het gevaar om afgestoten te worden en verder te vereenzamen.
