Op veel plekken schort het aan de uitvoering van de Wet zorg en dwang, waardoor er momenteel aan een nieuw wetsvoorstel wordt gewerkt. Totdat deze nieuwe wet actief is, moet een ‘bestuurlijk akkoord’ voor 2024 de rechten van personen met dementie en een verstandelijke beperking in het kader van onvrijwillige zorg waarborgen. Zorg+Welzijn licht vijf belangrijke vragen rondom deze kwestie uit.
1.Wet zorg en dwang: wat is de stand van zaken?
De Wet zorg en dwang regelt de rechten van personen met dementie en een verstandelijke beperking met betrekking tot onvrijwillige zorg. In 2020 verving deze wet samen met de Wet verplichte ggzm, de Wet Bopz. De fusie van deze twee wetten tot één wet leverde problemen op voor verpleegkundigen, medewerkers in de gehandicaptensector, cliëntvertegenwoordigers en andere sociaal werkers. Meerdere malen bleek dat de Wet zorg en dwang tekortschoot, waarop minister Conny Helder voor Langdurige Zorg, inmiddels demissionair, aangaf dat de wet ingewikkeld en onuitvoerbaar was. Op basis daarvan kondigde ze de ontwikkeling van een nieuw wetsvoorstel aan.
2. Wat houdt een bestuurlijk akkoord in?
Het opstellen van een nieuwe Wet zorg en dwang kost veel tijd en is een ingewikkeld proces. Naar verwachting zal deze wet pas in 2026 van kracht zijn. Echter, minister Helder wil al eerder verbeteringen zien. Daarom sprak ze met vertegenwoordigers van cliënten, zorgverleners, zorgaanbieders en andere betrokkenen om de huidige afspraken over de uitvoering van de Wzd te verbeteren. Deze verbeteringen zijn vastgelegd in het “bestuurlijk akkoord”, dat sinds 1 januari actief is. Dit akkoord dient als een overgangsregeling met tijdelijke afspraken, die naar verwachting de uitvoering verbeteren en de periode tot de nieuwe wet overbruggen.
3. Wat staat er in het bestuurlijk akkoord?
Een jaar geleden werd het advies “Van stappenplan naar maatwerk in dialoog” opgesteld door een coalitie van 17 beroepsverenigingen, cliëntenorganisaties en brancheorganisaties uit de ouderen- en gehandicaptenzorg. Het advies bestond uit voorstellen om het stappenplan te vereenvoudigen en meer ruimte te bieden aan maatwerk.
In de praktijk blijkt namelijk dat het stappenplan te bureaucratisch is en er te weinig deskundigen, zoals huisartsen, zijn om mee te denken over wel/geen onvrijwillige zorg. En het raadplegen van deskundigen is nodig, zowel bij het opnemen van onvrijwillige zorg in het zorgplan als bij de afweging die wordt gemaakt als besloten wordt over verlenging van de onvrijwillige zorgverlening.
4. Op welke manier worden de rechten van cliënten beter beschermd?
Door meer ruimte te creëren voor maatwerk, wordt de focus gelegd op de dialoog tussen zorgverlener, cliënt en zijn/haar vertegenwoordiger. Om de positie van de cliënt te versterken, is onder andere voorgesteld om hem/haar (of de vertegenwoordiger) de mogelijkheid te geven om een second opinion aan te vragen.
Daarnaast wordt er meer inspraak geregeld bij het opstellen van het zorgplan. Met de versterking van de rol van de cliëntenvertrouwenspersoon wordt specifiek ingespeeld op het verbeteren van de rechtsbescherming van cliënten.
5. Hoe kan er toch ruis op de lijn zitten?
Het bestuurlijk akkoord voor 2024 heeft als doel om de eigen regie van mensen met een beperking te vergroten. Daarom steunen veel organisaties de plannen van minister Helder. Denk hierbij aan Alzheimer Nederland, de Landelijke Organisatie Cliëntenraden, het Nederlands Instituut van Psychologen, Verenso en Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN).
Dat klinkt positief, maar toch weigert de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) het akkoord te ondertekenen. De branchevereniging, waar veel organisaties uit de gehandicaptenzorg bij zijn aangesloten, ervaart nog steeds te veel administratieve lasten als gevolg van het stappenplan. De VGN zou minister Helder willen adviseren om “echt een andere koers te varen” en dringt aan op een fundamentele herziening van de Wet zorg en dwang. Kortom, er zijn tegenstrijdige standpunten vanuit verschillende belanghebbenden.
Auteur: redactie Zuster Jansen
