Agressie, intimidatie en werk dat fysiek en emotioneel zwaar is. Zorgmedewerkers krijgen daar steeds meer mee te maken. Dit blijkt uit de Sectorale Welzijnsmonitor van ABN AMRO. Er zou meer gedaan moeten worden voor de veiligheid van personeel.

Preventie, signalering en nazorg. Die 3 dingen zijn volgens de monitor nodig; daar zou beleid zich op moeten richten.

Meer werkdruk door personeelstekort

De toegenomen werkdruk – en daarom ook méér fysieke en emotionele belasting – heeft uiteraard alles te maken met het blijvende personeelstekort. Daar komt de komende jaren de vergrijzing nog eens bovenop: meer ouderen, terwijl veel zorgmedewerkers met pensioen gaan.

Daar zit ook een voordeel: bij weinig beschikbaar personeel, krijgen zorgmedewerkers een sterkere positie. Ze kunnen makkelijker overstappen naar een andere werkgever, terwijl die werkgevers meer zullen moeten doen om personeel aan te trekken én behouden.

Toegenomen welzijn

De resultaten zijn misschien niet verrassend voor wie de zorg de afgelopen jaren gevolgd heeft. Maar er is ook goed nieuws: het welzijn qua werk-privébalans en persoonlijke ontwikkeling is wél beter geworden in de zorg.

Dat is ook een gevolg van bovenstaande: zorgaanbieders doen inderdaad méér aan het welzijn van hun personeel. Bijvoorbeeld door ontwikkeling van vaardigheden te stimuleren.

Ook heeft personeel meer te zeggen over hoe ze hun werk doen. Hun autonomie is eveneens toegenomen.

Balans werk-privé

De werk-privébalans blijft achter in de zorgsector, vergeleken bij andere. Maar die is dus wél toegenomen: van 36,9% in 2015 naar 40,3% in 2023.

Dat heeft er deels mee te maken dat zorgpersoneel meer hun eigen werktijden mogen bepalen. Zorgaanbieders geven deze flexibiliteit bewust aan hun werknemers: zo hopen ze te voorkomen dat ze vertrekken. Én dat ze zzp’er worden.

Veel te winnen qua gezondheid

Zoals gezegd blijft er nog veel te winnen in de zorgsector, met name als het gaat om gezondheid en veiligheid van personeel.

Zo is het werk emotioneel veel zwaarder dan in andere sectoren: personeel in de zorg geeft 4x vaker aan emotioneel belast te zijn. Dat geldt met name voor psychologen, artsen, sociaal werkers en verzorgenden.

Bij psychologen ligt dat met name aan hun betrokkenheid bij patiënten, gigantische wachtlijsten en hoge werkdruk. Zij komen daardoor relatief vaak in een burn-out terecht, veel méér nog dan ander zorgpersoneel.

Verpleegkundigen, verzorgenden, laboranten en schoonmakers hebben juist weer te maken met fysiek zwaar werk.

Veiligheid verslechterd

Van alle indicatoren uit de monitor, is alleen ‘veiligheid’ qua cijfers verslechterd: er waren meer incidenten zoals fysiek geweld (door patiënten óf hun naasten). 1 op de 10 zorgmedewerkers krijgt hiermee te maken, tegenover 1 op 55 in de retail (dat op plek 2 staat qua onveiligheid). Een fors verschil.

Hierbij moet je ook bedenken dat kantoorpersoneel in de zorg het gemiddelde omlaag trekt. Dus in werkelijkheid liggen de cijfers rond 1 op 5 tot 1 op 8 voor uitvoerend zorgpersoneel.

Naast fysiek geweld heeft de zorgsector veel meer te maken met andere onveiligheid, zoals intimidatie, bedreigingen en seksueel overschrijdend gedrag.

Al die onveiligheid leidt ook tot het hoogste langdurig verzuim in de zorgsector, in vergelijking met andere sectoren.

Beleid tegen onveiligheid

Het zijn de zorginstellingen zelf die de werksituatie van hun personeel moeten verbeteren met goed beleid.

Zo valt op dat de meeste werkgevers géén nazorg biedt na agressie en geweld. En juist nazorg is cruciaal om langdurig verzuim te voorkomen.

Ook weten medewerkers vaak niet waar ze terechtkunnen als ze voor een lastige kwestie staan, die te maken heeft met veiligheid en gezondheid. Een meld- of aanspreekpunt zou al helpen. Maar het is ook belangrijk dat leidinggevenden en collega’s openstaan voor elkaars verhalen.

Anders gezegd: preventie van de gevolgen van onveilige en ongezonde werksituaties is geboden. Nu richt het arbobeleid zich meestal alleen op die gevolgen, en dan is het al te laat.

Preventief beleid

Hoe zou dat preventieve beleid er dan uit kunnen zien? In de vorm van voorlichting, training en nazorg.

Qua voorlichting en training kun je denken aan weerbaarheid en omgaan met agressie. Want als zorgmedewerkers beter geïnformeerd zijn én weten wat ze in bepaalde situaties moeten doen, kunnen incidenten voorkomen worden.

Is er onverhoopt toch een incident? Dan is nazorg dus essentieel. Denk aan gesprekken met een professional die de verwerking begeleidt.

Daarnaast kunnen duidelijke gedragsregels voor patiënten helpen. Inclusief waarschuwingen en zelfs uitsluiting van behandeling als het gedrag herhaaldelijk te ver gaat.

Bovenstaande maatregelen zijn cruciaal. Niet alleen voor het welzijn van zorgmedewerkers, maar ook om ze in de zorg te houden. Dat komt uiteindelijk ook ten goede aan de patiënt zelf.

Auteur: redactie Zuster Jansen