Dementie: een verzamelnaam voor meer dan 50 ziekten waarbij de hersenen niet goed meer functioneren. Maar liefst 300.000 Nederlanders lijden aan dementie en daar komen er jaarlijks ongeveer 20.000 bij. Dementie is de meest voorkomende doodsoorzaak in Nederland, dus onderzoekers staan voor een grote uitdaging: kunnen we de ziekte van Alzheimer (de meest voorkomende vorm van dementie) stoppen, voordat het start?

Landelijke project ABOARD

 Het landelijke project ABOARD (A personalized medicine approach for Alzheimer’s disease) is deze week van start gegaan. ABOARD is een samenwerking van meer dan 30 partners en heeft als doel om de ziekte van Alzheimer in de toekomst te stoppen, vóórdat het start. Dit willen de onderzoekers bereiken door de diagnostiek te verbeteren, risicoprofielen op maat te ontwikkelen en de focus te leggen op preventie door het vergroten van de kennis rondom dementie. Het onderzoeksproject maakt deel uit van de Nationale Dementiestrategie 2021-2030 van het ministerie van VWS en geeft invulling aan de Kennis- en Innovatieagenda 2020-2023 van Health~Holland.

Volgens Wiesje van der Flier, projectleider van ABOARD en wetenschappelijk directeur van Alzheimercentrum Amsterdam, moet de hersenaandoening worden aangepakt, voordat het zich openbaart. “Onderzoek heeft aangetoond dat alzheimer zich ontwikkelt gedurende een periode van twintig tot dertig jaar. En daar ligt de sleutel. Ingrijpen voordat de ziekte zich openbaart. We moeten mensen bereiken die het risico lopen om de ziekte te krijgen. En die mensen zijn we eigenlijk allemaal. Daarom willen we het bewustzijn rondom alzheimer bij een groot publiek vergroten. Ook zetten we de benodigde stappen naar een toekomst waarin behandeling op maat mogelijk is. Kennis delen over hoe je je hersengezondheid kunt versterken en mensen met alzheimer kunt ondersteunen is ook een onderdeel van dit project.”

Hersenveranderingen kunnen herkennen

Eén van de aandachtspunten van het project is om de diagnose sneller en nauwkeuriger te kunnen stellen. Om die reden gaan onderzoekers van ABOARD testen ontwikkelen die de eerste hersenveranderingen kunnen herkennen en tevens de verschillen tussen patiënten tonen. Op basis daarvan kunnen er persoonlijke alzheimerrisicoprofielen worden ontwikkeld, zodat het individuele verloop van de ziekte voorspelt kan worden.

Wanneer de diagnose gesteld is, vragen patiënten, familie en/of andere betrokkenen vaak aan de behandelaars wat ze zelf kunnen doen om het ziekteproces te vertragen. “Preventie door het aanpassen van leefstijl kan nut hebben, maar leefstijlinterventies worden op dit moment nog niet aangeboden in de geheugenpoli’s. Tegelijkertijd wordt er keihard gewerkt aan medicijnen. Maar is het Nederlandse zorgsysteem hier al klaar voor? Een belangrijk aandachtspunt is dat er een gepersonaliseerde aanpak komt en dat we de patiënt betrekken bij alle aspecten van zijn/haar ziekte en de behandeling daarvan. Omdat geen mens hetzelfde is”, aldus Van der Flier.

Alzheimer Nederland

Volgens Marco Blom, manager Wetenschappelijk Onderzoek en Landelijke Hulp bij Alzheimer Nederland, neemt de organisatie deel aan ABOARD, omdat de Nederlandse samenleving over te weinig kennis beschikt: “Alzheimer Nederland werkt mee aan ABOARD omdat we met dit project een toekomst zonder dementie een stap dichterbij brengen. Het opstellen van individuele risicoprofielen vóórdat alzheimer zich openbaart helpt ons om tot behandelingen op maat te komen, ook voor andere vormen van dementie. Daarnaast zien wij een belangrijke rol voor leefstijlinterventies. Het is belangrijk om het thema en de resultaten van het project onder de aandacht te brengen van zorgprofessionals en beleidsmakers maar ook om ouderen – met en zonder dementie – in staat te stellen wat zij zélf kunnen doen om het proces van dementie te herkennen en zo mogelijk kunnen vertragen en liefst voorkomen (risicoreductie).”

Auteur: redactie Zuster Jansen