Nederland kent een groot aantal mantelzorgers. Als definitie houden we aan dat iemand mantelzorger is wanneer deze persoon gedurende langer dan drie maanden, meer dan 8 uur voor iemand zorgt. Vaak gaat het om een partner, kind of (schoon)ouder. Veel mantelzorgers hebben moeite met het vinden van een balans tussen de zorgtaken die zij uitvoeren, en het eigen leven. Bijvoorbeeld met zijn/haar baan.
(H)erken de omstandigheden
Heeft u een medewerker die onregelmatig (vaak) verlof opneemt, en zich geregeld ziek meldt? Voert de werknemer veel privé gesprekken, of moet hij/zij vaak even weg? Is overwerken meestal een probleem, en neemt uw werknemer buiten werktijd maar weinig deel aan bepaalde activiteiten? Deze signalen zouden erop kunnen wijzen dat u een mantelzorger in dienst heeft. U kunt hier op verschillende manieren mee omgaan, maar het belangrijkste is uiteraard dat u een situatie creëert die werkbaar is voor zowel u als uw gewaardeerde medewerker. Hoe u dat precies kunt doen? In dit artikel leggen we u uit wat u als werkgever voor uw werknemer zou kunnen betekenen, en hoe dit uiteindelijk ook voor u gunstig zal zijn.
De situatie van uw werknemer
Voor uw werknemer kan het moeilijk worden om het werk, de zorg en het gezin met elkaar te combineren. Ook ruimte voor een eigen sociaal leven kan sterk ontbreken. Dat is zonde, want juist uit sociale contacten en activiteiten put men doorgaans veel positieve energie. Energie die ook op de werkvloer eigenlijk onmisbaar is! U kunt veel verschil maken in de huidige situatie van uw werknemer. Dat klinkt alsof u deze persoon alleen maar vrije dagen zou moeten geven, maar niets is minder waar. Door een steunpunt te vormen, begrip te tonen en flexibel te zijn geeft u de mantelzorger meer ruimte en wordt het probleem bespreekbaar gemaakt. Hier heeft u uiteindelijk veel baat bij, omdat u een gelukkige medewerker heeft die open kaart speelt en die ook graag energie in de werkzaamheden (en daarmee uw bedrijf) wil blijven steken. Er is alleen wat meer balans nodig, en daar kunt u (deels) voor zorgen.
Wij vertellen u graag meer over maatregelen die u kunt nemen om uw werknemer tegemoet te komen, of regelingen waar u als werkgever in ieder geval van op de hoogte moet zijn. We gaan in op verlofregelingen, flexibiliteit op de werkvloer, steun op het werk en actief meedenken met de mantelzorger.
Verlofregelingen
Werknemers die mantelzorger zijn, kunnen tegenwoordig een beroep doen op verschillende wettelijke regelingen. Er zijn bijvoorbeeld diverse vormen van verlof waar u als werkgever mee te maken kunt krijgen. We bespreken deze soorten hieronder.
Calamiteitenverlof / kort verzuimverlof
Het woord calamiteitenverlof zegt het al een beetje: dit is verlof die een werknemer kan aanvragen wanneer er spoedeisende of onvoorziene persoonlijke omstandigheden zijn. Dit calamiteitenverlof, ook wel kort verzuimverlof, kan enkele uren maar ook enkele dagen duren. Dit hangt uiteraard geheel af van de situatie. U betaalt het salaris van uw werknemer bij dit soort verlof altijd door, en u mag een verzoek om calamiteitenverlof/kort verzuimverlof niet weigeren. Wel mag u achteraf van uw werknemer vragen om aan te tonen dat het verlof echt nodig was.
In welke gevallen heeft iemand recht op calamiteitenverlof/kort verzuimverlof?
- Als er door een situatie van overmacht direct vrij genomen moet worden.
- Als er een bepaalde maatschappelijke verplichting alleen vervuld kan worden als er vrij genomen wordt.
- Als er bijzondere persoonlijke omstandigheden zijn.
Voorbeelden van situaties die kunnen voorkomen zijn:
- Een kind dat opeens ziek is geworden;
- Een partner die moet bevallen;
- Het overlijden van een direct familielid;
- Stemmen onder werktijd;
- Naar de dokter gaan (en er is geen mogelijkheid dit buiten werktijd te doen);
- De waterleiding thuis is gesprongen en men moet een specialist regelen die dit probleem verhelpt.
Het gaat bij calamiteitenverlof dus niet altijd om een zorgtaak, maar er kan wel sprake zijn van aanverwante zaken. Het kan dus goed zijn dat uw werknemer, als deze mantelzorger is, een keer dit soort verlof nodig heeft.
Kortdurend zorgverlof
Uw werknemer heeft recht op zorgverlof als er bijvoorbeeld sprake is van een ouder, een kind of een partner die ziek is geworden. Dit geldt ook voor andere mensen in de directe omgeving, zoals broers, zussen, grootouders, huisgenoten of andere bekenden. Per 12 maanden heeft de werknemer recht op een maximaal aantal uren zorgverlof. In het geval van kortdurend verlof, wordt het verlof zo snel mogelijk bij u gemeld door de werknemer.
Tijdens kortdurend verlof betaalt u minstens 70 procent van het salaris door. U mag achteraf vragen om bewijs, dat het verlof daadwerkelijk nodig was. Dit kan bijvoorbeeld een afspraakbevestiging zijn van het ziekenhuis, of een rekening van de dokter.
Een voorwaarde van kortdurend zorgverlof is dat de werknemer de enige is die op dat moment voor de zieke kan zorgen. Op de eerste dag wordt meestal calamiteitenverlof of ander kort verzuimverlof aangevraagd, maar dit kan later veranderen in kortdurend zorgverlof.
Langdurend zorgverlof
Mantelzorgers kunnen van tevoren niet voorzien hoe lang zij genoodzaakt zijn om voor iemand te zorgen. Het kan dus zijn dat kortdurend verlof ineens langdurend zorgverlof wordt. Eerder was het zo dat zorgverlof alleen mocht worden opgenomen om te kunnen zorgen voor directe familieleden, maar tegenwoordig is dit uitgebreid naar tweedegraads familieleden, huisgenoten en vrienden.
Bij langdurend zorgverlof gaat het dus om zorg voor iemand die langdurig ziek of hulpbehoevend is. De enige voorwaarden hiervoor zijn dat de verzorging absoluut noodzakelijk is, en dat degene die het aanvraagt de enige persoon is die deze zorg kan bieden. Werknemers dienen dit verlof minstens twee weken vóórdat het verlof moet plaatsvinden, bij u aan te vragen. U mag vervolgens vragen om meer informatie, zodat u kunt bepalen of er daadwerkelijk recht is op dit verlof.
Langdurig verlof mag bovendien ook in het buitenland plaatsvinden, als de zieke of hulpbehoevende persoon daar woont. Er is niet bij wet bepaald dat deze zorg in Nederland moet plaatsvinden. Bij langdurend verlof is het zo dat de werknemer geen recht heeft op doorbetaling van het salaris.
Wilt u meer gedetailleerde informatie over deze verlofregelingen? Bekijk dan ook eens de website van de Rijksoverheid, waarop alles uitgebreid wordt uitgelegd.
Zelf invulling geven aan de cao
Steeds vaker kiezen bedrijven ervoor om bepaalde afspraken te maken in de cao, zodat werk en privé beter gecombineerd kunnen worden. Er wordt op deze manier geïnvesteerd in flexibeler werken en duurzaam inzetbare werknemers.
Flexibiliteit op de werkvloer
Afhankelijk van de branche waarin uw bedrijf opereert, en de werkzaamheden die worden uitgevoerd, kunt u samen met de werknemer kijken hoe er flexibeler gewerkt kan worden. Is er sprake van ploegendienst, en zou de werknemer bijvoorbeeld gebaat zijn bij het wisselen van diensten, of bij het uitsluiten van nachtdiensten? Dan zou u kunnen kijken wat daarin mogelijk is. Worden de uren die nu op contract staan, optimaal ingevuld (voor zowel u als uw werknemer)? Of is het voor beide partijen mogelijk om hierin nog te schuiven?
In 2016 voerde de FNV een onderzoek uit in het kader van de Dag van de Mantelzorg (jaarlijks in november) waaruit bleek dat mantelzorgers die werken, het over het algemeen beter volhouden dan de mantelzorgers die geen baan hebben. Vermoedelijk spelen de afleiding die men heeft op het werk en de steun van collega’s hier een grote rol in. Ondanks het feit dat een deel van de mantelzorgers zich overbelast voelt, is het ook voor hen belangrijk dat het mogelijk blijft om goed te functioneren op het werk. Hier kan de werknemer dus uw hulp bij nodig hebben. Ook de onderzoekers van het FNV stellen dat het mantelzorgers zou helpen als werkgevers:
- meedenken
- eventueel flexibele werktijden kunnen bieden
- weten van de mogelijkheden als het gaat om betaald verlof
- eventueel de mogelijkheid bieden om vanuit huis te kunnen werken
Steun op het werk
Mantelzorgers kunnen veel steun ervaren als ze prettige contacten hebben op de werkvloer, bijvoorbeeld met collega’s. Toch kan het prettig (en belangrijk) zijn als u ervan verzekerd bent dat de werknemer iemand heeft om de situatie mee te bespreken. Dit kan een vriend, vriendin of familielid zijn waarmee de werknemer regelmatig contact heeft.
Ook kunt u zelf tot op zekere hoogte deze rol op u nemen. U zou de werknemer bijvoorbeeld eens in de maand kunnen uitnodigen voor een persoonlijk gesprek, waarbij u even kort bespreekt hoe het gaat (zonder te veel te vragen naar informatie die eigenlijk privé is). U kunt daarbij vragen of u nog iets kunt betekenen voor de werknemer. Er hoeft dan lang niet altijd actie ondernomen te worden, maar de werknemer zal het gevoel hebben dat hij/zij gehoord wordt. Dit zorgt voor positieve energie en een betere band. U laat hiermee bovendien zien dat u geeft om uw werknemers, en dat er alles aan doet om op de hoogte te blijven van wat er zoal speelt bij het personeel.
Denk actief mee met uw mantelzorger
Als werkgever wilt u natuurlijk graag laten zien dat u begrijpt hoe lastig de situatie voor uw werknemer kan zijn. Daarnaast wilt u oplossingen aandragen, die het leven van uw werknemer weer beter in balans kunnen brengen. Hieronder noemen we een aantal voorbeelden van tips die u kunt geven. Deze tips hebben bijvoorbeeld te maken met het regelen van vervangende zorg, het vinden van steun of het krijgen van een vergoeding.
Respijtzorg
Met respijtzorg is het mogelijk om (een deel van) de zorgtaken tijdelijk aan een ander over te dragen. Zo kan de mantelzorger bijvoorbeeld op vakantie, of is er de mogelijkheid om even weer op adem te komen. Respijtzorg kan verschillende vormen hebben: opvang buitenshuis, thuiszorg of hulp door een vrijwilliger. In het geval van vrijwilligerswerk kan respijtzorg gratis zijn, maar in andere gevallen kan degene die verzorgd wordt een beroep doen op bijvoorbeeld de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) of de Wet langdurige zorg. Het is verstandig om contact op te nemen met de gemeente en zorgverzekeraar, om samen te bepalen wat er mogelijk en nodig is.
Particuliere thuiszorg
In sommige gevallen, wanneer de zorg te intensief wordt, kan het verstandig zijn om de zorg over te laten nemen door professionele verzorgenden. Dit kan bij de zorgvrager thuis, desnoods in combinatie met mantelzorg. De zorgvrager kan op zoek gaan naar reguliere thuiszorg, maar kan ook particuliere thuiszorg inschakelen (bijvoorbeeld door Zuster Jansen).
Steun van lotgenoten
Heeft u het idee dat uw werknemer graag zou willen praten met lotgenoten, en op zoek is naar informatie die voor hem of haar relevant is? Verwijs hem/haar dan door naar Mezzo. Zij brengen niet alleen lotgenoten met elkaar in contact, maar bieden ook een schat aan informatie over de rechten van mantelzorgers. Uw werknemer kan veel hebben aan deze website en het netwerk.
Vergoedingen
Er is geen algemene mantelzorgvergoeding, maar er zijn wel verschillende andere vergoedingen waar uw werknemer mogelijk voor in aanmerking komt. Denk hierbij aan:
- extra kinderbijslag (als het gaat om een kind dat verzorgd moet worden)
- vergoeding reiskosten
- parkeerbeleid en vergoeding
- openbaar vervoer
- vergoedingen vanuit de zorgverzekeraar
- mantelzorgwaardering
Op de website van Mezzo is hier eveneens meer informatie over te vinden.
Zoals u heeft kunnen lezen, kan er voor u een belangrijke rol weggelegd zijn als u een mantelzorger in dienst heeft. Het belangrijkste hierin is dat u de situatie bespreekbaar houdt, en dat u de werknemer ook aanmoedigt om eerlijk te zijn over de situatie en de behoeften die er zijn. Vanaf dat punt kunt u dan samen verder in overleg over de mogelijkheden. Wilt u meer lezen over mantelzorg? In de online Leefwijzer van Zuster Jansen vindt u een aantal interessante artikelen die gerelateerd zijn aan dit onderwerp.
