Euthanasie plegen als een persoon dementie heeft, wanneer mag een arts dat wel of juist niet doen? Een ingewikkeld vraagstuk, zo bleek toen een arts van het Expertisecentrum Euthanasie een “onzorgvuldige” euthanasie zou hebben gepleegd. De arts wacht al sinds 2018 op de beslissing van justitie over een eventuele vervolging. Maar het OM heeft een besluit genomen; de arts zal niet worden vervolgd.

Dossier over euthanasie

Het dossier gaat over de euthanasie die werd gepleegd op een 67-jarige vrouw. Zij woonde in een verpleeghuis, terwijl in haar wilsverklaring stond; “Ik wil absoluut geen opname in het verpleeghuis. Ik wil dan dat er actieve euthanasie wordt uitgevoerd. Ik vind het belangrijk om op een voor mij menswaardige manier te kunnen sterven.” De arts constateerde, na een uitgebreid onderzoek, tevens dat de vrouw zich vaak onrustig gedroeg, schreeuwde en zich tijdens allerlei verschillende handelingen verzette tegen het verplegend personeel, bijvoorbeeld wanneer haar luier met ontlasting werd verschoond. “Dichtbij haar komen mocht niet altijd. In een aantal gevallen werd zij boos. Dat was een groot probleem bij haar verzorging: de patiënte sloeg, knoeide, schopte, greep en liet niet meer los. Er waren huilbuien en veel boosheid.”

Onafhankelijk SCEN-arts

Op basis van de bevindingen van het onderzoek én de wilsverklaring van de vrouw, oordeelde de arts dat de vrouw ondraaglijk en uitzichtloos leed. Echter, de onafhankelijk SCEN-arts die ze inschakelde (wat wettelijk verplicht is) oordeelde anders. Hij concludeerde dat de 67-jarige vrouw volledig wilsonbekwaam was, maar dat ze bij hun eerste kennismaking niet verdrietig, angstig of onrustig was. Haar gedrag, de boosheid en het verzet waren volgens hem te wijten aan de vergevorderde dementie waarin ze verkeerde. Door de hersenziekte kon dit, volgens de SCEN-arts, gezien worden als “zonder inhoud” en was er geen sprake van actueel lijden.

Hier was de arts het, na lang overleg, nog niet mee eens. Zij zag de vrouw veel vaker en haar constateringen werden door het zorgpersoneel bevestigd. Om die reden vroeg ze geen tweede SCEN-advies aan. In plaats daarvan raadpleegt ze zes collega´s van het Expertisecentrum. Zij oordelen, net als de arts, unaniem dat de vrouw ondraaglijk lijdt. Eén van de zes artsen raadt haar toch af om euthanasie te plegen in verband met het negatieve SCEN-advies.

Om zeker te zijn van haar zaak, vraagt de arts nóg een kritische collega om advies. Die geeft aan dat het onmogelijk zou zijn om inzicht te krijgen in het denken of voelen van de vrouw. De patiënt maakte volgens haar “in haar ontluistering een deerniswekkende indruk.”

Toetsingscommissie oordeelde

Toch werd er getwijfeld aan het handelen van de arts; een toetsingscommissie oordeelde dat de euthanasie “onzorgvuldig” gepleegd zou zijn. Volgens deze commissie had de arts nooit mogen concluderen dat de vrouw uitzichtloos en ondraaglijk leed. Het Openbaar Ministerie schakelde deskundigen in om het dossier te onderzoeken. Maar ook zij kwamen “niet tot het oordeel dat de arts dit verkeerd zag. Er was geen andere redelijke andere oplossing was om het lijden van de vrouw te verlichten.” Het OM vindt wel dat de arts een tweede SCEN-arts had moeten inschakelen na het negatieve oordeel van de eerste SCEN-arts. Daarom wordt het dossier voorwaardelijk geseponeerd. Dit houdt in dat de arts een proeftijd krijgt van een jaar.

Volgens de advocaat van de arts, Tim Vis, is de arts opgelucht dat er eindelijk een einde komt aan deze langdurige en slepende zaak. Toch vindt hij het oordeel over de proeftijd niet gepast; “De arts voert geen euthanasie meer uit. Dit was echt niet nodig geweest en voelt als een steek onder water.”

De arts kan rekenen op steun van haar werkgever. Het Expertisecentrum Euthanasie meldt dat ze al hadden verwacht dat het Openbaar Ministerie de zaak zou seponeren, maar zijn het niet eens met het verwijt dat de arts een tweede SCEN-arts had moeten raadplegen; “Onze arts heeft ruimschoots aan alle zorgvuldigheidseisen voldaan. Het OM zegt in feite: euthanasie was gerechtvaardigd, maar de patiënte had nog langer moeten lijden om een tweede SCEN-arts te laten rapporteren. Hoe valt dit te rijmen? Het OM stelt hier meer eisen dan de wet. ”

Auteur: redactie Zuster Jansen