Veel mensen krijgen vroeg of laat te maken met dementie: als patiënt, als naaste of als mantelzorger. Toch kan het nog lang duren, voordat er een diagnose wordt gesteld. Hoe kan je de eerste tekenen herkennen? Op welke symptomen moeten we letten? En wat moet je doen als je vermoedt dat iemand dementie heeft? Dr. Jet Vonk geeft er in dit artikel meer informatie over.
Spraak en taalproblemen
Vonk is één van de experts die onderzoek doet naar dit onderwerp. Dementie is een verzamelnaam voor meerdere hersenziektes, waarvan de ziekte van Alzheimer de meest voorkomende is: “Wat we zien, is dat de verschillende vormen van dementie ook verschillende soorten spraak- en taalproblemen met zich meebrengen.” Volgens Vonk is het dan ook belangrijk om onderscheid te maken tussen spraak en taal: “Spraak is het motorische gedeelte van het spreken, dus bijvoorbeeld de beweging van de mond en de stand van de tong. Taal is een systeem gebaseerd op vocabulaire en grammatica.” Deze twee zijn natuurlijk verbonden met elkaar, maar de ene patiënt krijgt meer last van (fysieke) spraakproblemen, terwijl de ander meer moeite krijgt met het vinden van de juiste woorden.
De ziekte van Alzheimer
De ziekte van Alzheimer kenmerkt zich door de vroegtijdige taalproblemen. Dit bleek ook uit een onderzoek dat zich richtte op voormalig president Ronald Reagan: “Hij leed aan de ziekte van Alzheimer. In zijn tweede termijn als president zagen onderzoekers dat de rijkheid van zijn taal afnam, iets waarvan we nu weten dat het een van de eerste symptomen van de ziekte van Alzheimer is”, aldus Dinant Bekkenkamp, teamleider Onderzoek bij Alzheimer Nederland.
Toch heeft iedereen er weleens last van: even niet op een woord kunnen komen. Moet je je dan meteen zorgen maken? Volgens Vonk niet: “Iemand met de ziekte van Alzheimer verliest vaak het concept van een woord. Als ik zeg: ‘het is een dier en het blaft’, dan zijn dat eigenschappen van een concept, waarvan het label ‘hond’ is. Waar een normaal persoon soms even moeite heeft om op het label te komen, heeft iemand met de ziekte van Alzheimer geen concept meer van een woord.”
Het valt experts op dat mensen met Alzheimer die concepten verliezen, eenvoudigere woorden gaan gebruiken: “Woorden die we veel gebruiken zullen ook langer in het geheugen blijven. Zo kan iemand misschien niet meer op het woord ‘leguaan’ komen, maar wel op het woord ‘dier’.”
Eerder diagnosticeren in de toekomst?
Het onderzoek naar spraak en taal in relatie tot dementie is een hot item. Door de vele onderzoeken naar dit onderwerp worden er grote sprongen gemaakt, vooral op het gebied van spontane taal. Daarmee wordt de taal bedoelt die iemand gebruikt als hij onvoorbereid en op een natuurlijke manier vrijuit spreekt. “Op dit moment wordt de kennis die we hebben over spontane taal, spraak bij dementie nog niet toegepast om een diagnose te stellen. De hoop is dat we in de toekomst deze kennis kunnen inzetten om eerder de diagnose dementie te kunnen stellen.”
Wanneer moet je je laten screenen?
Toch zullen veel mensen zich afvragen: wanneer moet ik dan aan de bel trekken? Volgens Vonk hoeft iemand niet direct in paniek te raken als hij of zij even niet op een woord kan komen. Zeker wanneer deze persoon al een oudere leeftijd heeft bereikt: “Het is normaal dat naarmate je ouder wordt, je wat vaker woorden vergeet. Zie je het echter in combinatie met verlies in recent geheugen of problemen met coördinatie, zoals het vinden van de weg, neem dan contact op met de huisarts om je te laten screenen.”
Auteur: redactie Zuster Jansen
