Respijtzorg

Respijtzorg is een onderwerp dat gelukkig steeds meer ruimte krijgt op de politieke agenda. Met de vergrijzing stijgt namelijk het aantal mantelzorgers, waardoor ook de kans op overbelaste mantelzorgers wordt vergroot. Lang niet iedere mantelzorger heeft de hulp(middelen) en ondersteuning die nodig zijn om de zorgtaak goed uit te kunnen blijven voeren, zonder dat het te zwaar wordt. Respijtzorg is een oplossing die kan worden ingezet om mantelzorgers wat ademruimte te geven, voor een korte of een langere periode. Maar wat houdt respijtzorg precies in, welke vormen zijn er en hoe kan deze hulp worden aangevraagd? Dat gaan we voor u behandelen in dit artikel.

Snel naar…:

• Wat is respijtzorg?
• De belangrijke rol van de mantelzorger
• Vormen van respijtzorg
• Kort- of langdurende ondersteuning: voorbeelden
• Particuliere thuiszorg als respijtzorg
• Hoe aanvragen?
• De kosten van respijtzorg

Wat is respijtzorg?

Wat is respijtzorg eigenlijk? Respijtzorg betekent dat de mantelzorgtaken tijdelijk worden overgenomen, door professionele verzorgers of door vrijwilligers. De mantelzorger, die in de praktijk vaak moeite heeft met het vragen om hulp, heeft dan de mogelijkheid om een tijdje wat ademruimte te nemen en iets meer voor zichzelf te gaan doen. Bent u als mantelzorger bijvoorbeeld toe aan een vakantie met uw eigen gezin, is het nodig dat u wat meer tijd voor uzelf heeft, of merkt u gewoon dat het nu allemaal te veel wordt? Dan kan het tijd zijn om te kiezen voor respijtzorg.

Hoewel respijtzorg wel steeds meer aandacht krijgt, is het nog lang niet bij alle mantelzorgers bekend dat ze hier gebruik van kunnen maken. Relatief weinig mantelzorgers kiezen voor het regelen van vervangende zorg, en in de gevallen dat dit wel gebeurt, wordt de respijtzorg vaak verleend door andere familieleden, vrienden of kennissen.  

De belangrijke rol van de mantelzorger

Had u ooit gedacht mantelzorger te zullen zijn voor iemand in uw nabije omgeving? Voor veel mantelzorgers is het antwoord op deze vraag ‘nee’. Niemand kiest er echt voor om mantelzorg te gaan verlenen, zoals men kiest om vrijwilligerswerk te gaan doen in de zorg. Het kan gewoon zijn dat iemand ernstig ziek wordt of een ongeluk meemaakt, en dat u zich de aangewezen en meest ‘logische’ persoon voelt om hulp te bieden.

Zeker als u mantelzorger bent voor iemand met een ernstige ziekte of beperking, kan het heel zwaar worden om de zorgtaken uit te voeren. Bovendien missen veel mantelzorgers de steun, hulpmiddelen en informatie die ze nodig hebben om goed met de ziekte of handicap om te kunnen gaan. En wat te denken van úw leven? Uw gezin, uw baan, uw sociale omgeving, uw hobby’s? Daar komt u misschien nauwelijks meer aan toe als er niemand anders is om voor uw naaste te zorgen.

Informatie aanvragen

 

Voor mantelzorgers die zich vaak overbelast voelen, in welke mate dan ook, is het uiterst belangrijk dat zij om hulp gaan vragen. Langer doorlopen met het gevoel overbelast te zijn, kan uw gezondheid namelijk sterk beïnvloeden. En als u zelf ziek wordt, wie gaat er dán voor uw naaste zorgen? Kortom: probeer tijdig op zoek te gaan naar manieren om de zorgtaak voor uzelf lichter te maken, door af en toe vervangende zorg in te zetten en door rond te vragen wat de mogelijkheden zijn. Respijtzorg inschakelen betekent niet dat u een zorgtaak zomaar naar een ander schuift: het betekent dat u op het juiste moment uw grenzen aangeeft, voor uzelf kiest en investeert in uw eigen gezondheid. Zónder dat uw naaste minder verzorging of aandacht krijgt.

Tijd (durven) nemen voor leuke dingen is belangrijk

Hoewel het voor veel mantelzorgers moeilijk is om aan te geven dat vervangende zorg nodig is, levert het ze vaak veel op als ze er eenmaal voor gekozen hebben. Een heerlijke en zorgeloze vakantie, wat extra tijd met de kinderen, er even tussenuit kunnen om alles op een rijtje te zetten… Iedereen heeft af en toe wat tijd voor zichzelf nodig, zeker mensen die een groot deel van hun tijd spenderen aan de zorg voor anderen. Door respijtzorg aan te vragen krijgt u als mantelzorger die tijd en ademruimte weer, voor een korte of een langere periode als dat nodig is.

Vormen van respijtzorg

Respijtzorg kan op veel verschillende manieren plaatsvinden, volledig afhankelijk van wat de zorgvrager nodig heeft en wat hij/zij prettig vindt. Zo kan respijtzorg thuis worden ingezet, door een professionele zorgverlener of vrijwilliger, maar is het ook mogelijk om deze zorg buiten de eigen woning te ontvangen. Dit geldt bijvoorbeeld voor zorgvragers met een zorgindicatie, die voor korte tijd geholpen moeten worden. Denk dan aan verblijf in een dagcentrum, revalidatiecentrum, zorgboerderij of logeerhuis. Zonder indicatie is het voor een zorgvrager inmiddels ook mogelijk om naar een zogenoemd respijtappartement te gaan: hier worden dan vrijwilligers ingezet, zodat de mantelzorger meer tijd voor zichzelf krijgt en eigen dingen kan gaan doen.

Respijtzorg bij dementie/Alzheimer

Mantelzorgers die iemand met dementie of Alzheimer verzorgen, hebben het vaak zwaar. Zeker wanneer de ziekte verder gevorderd is, wordt het moeilijker om voor iemand met dementie te zorgen. Er is bijvoorbeeld meer sprake van nachtelijke onrust, hevige stemmingswisselingen of verminderde lichamelijke functies, waardoor er soms situaties ontstaan die misschien zelfs onveilig te noemen zijn. Het risico op overbelasting is voor de mantelzorger dan erg groot. Als de mantelzorger te weinig hulp(middelen) en ondersteuning krijgt vanuit de omgeving of de gemeente, is het heel belangrijk om af en toe wat ademruimte te creëren en hulp te zoeken in de vorm van respijtzorg.

Respijtzorg in de laatste levensfase

De zorgtaak van mantelzorgers die iemand verzorgen in de laatste levensfase, wordt nogal eens onderschat. Terwijl het voor mantelzorgers extreem intensief en overbelastend kan zijn. Zij hebben niet alleen de zorgtaak, maar ze worden ook geconfronteerd met doodgaan, afscheid nemen en heftige emoties van de zorgvrager én andere naasten. Dit kan in korte tijd leiden tot overbelasting, en om dat te voorkomen is het belangrijk dat er op tijd wordt gekeken naar de mogelijkheden van vervangende zorg. Het is bijvoorbeeld mogelijk om voor de verdere fase particuliere thuiszorg aan te vragen, die 24 uur per dag of juist alleen ‘s nachts of overdag wordt ingezet. Zo kunnen mantelzorgers meer voor zichzelf doen en zich even weer op het eigen leven concentreren.

Kort- of langdurende ondersteuning: voorbeelden

Respijtzorg is er zoals gezegd in verschillende vormen. Voor iedereen die dat nodig heeft, is een vorm van respijtzorg beschikbaar. Stel: mevrouw De Vries ontvangt iedere week een aantal keren hulp van haar mantelzorger. Het gaat om enkele uren per dag, ongeveer drie dagen per week. Tot nu toe is dit voor de mantelzorger goed te combineren met het eigen leven. Dan komt het moment waarop de mantelzorger graag twee weken op vakantie wil met het eigen gezin. Het is echter moeilijk om iemand te vinden die iedere week een paar dagen even bij mevrouw De Vries langs kan gaan om haar te ondersteunen. In zo’n geval kan een vrijwilliger aan huis een optie zijn, waardoor de mantelzorger echt even tijd voor zichzelf kan krijgen. Hulp van zo’n vrijwilliger, waarbij we in dit geval ook wel spreken van aanwezigheidszorg, kan via de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) of via de eventuele aanvullende verzekering vaak worden geregeld.

Informatie aanvragen

 

Meneer Derksen aan de andere kant wordt nu de hele dag ondersteund door zijn mantelzorger: hij lijdt aan vergevorderde dementie en zijn dochter heeft besloten voor hem te zorgen. Het wordt voor de dochter echter steeds moeilijker om de zorgtaak te blijven uitvoeren. Het verzorgen en verplegen van haar vader kost haar veel energie, tijd en moeite, en ze heeft voor haar gevoel niet de juiste medische kennis. Er is alleen niemand anders die de zorg af en toe van haar zou kunnen overnemen. Omdat het haar allemaal te veel wordt, is het nodig dat er steeds een professionele verzorger bij haar vader kan zijn. In dit geval zou de vader een CIZ-indicatie kunnen krijgen voor Wlz-zorg, en is het mogelijk om thuis geholpen te worden door een professionele zorgverlener. Met een CIZ-indicatie kan mogelijk een pgb (persoonsgebonden budget) worden aangevraagd, waardoor hij (met hulp van zijn dochter) zelf zorg kan inkopen. Indien gewenst kan dit pgb ook worden gebruikt voor het bekostigen van particuliere thuiszorg.  

Particuliere thuiszorg als respijtzorg

Merkt u dat u het als mantelzorger allemaal niet meer volhoudt, en is er echt een alternatief nodig? Particuliere thuiszorg kan dan een oplossing zijn, zeker als het voor de zorgvrager belangrijk is om thuis te kunnen blijven wonen. Particuliere zorg (bijvoorbeeld van een particuliere thuiszorgorganisatie als Zuster Jansen) brengt een aantal voordelen met zich mee:

• De zorg is direct in te zetten
• Zelf kiezen welke zorg wordt ingezet: dit kan 24-uurs zorg zijn, maar bijvoorbeeld ook alleen overdag of juist alleen ‘s nachts
• Overal in Nederland te ontvangen, en bijvoorbeeld ook in een aanleunwoning
• Zeer goed te combineren met mantelzorg
• Respijtzorg als particuliere thuiszorg kan voor een korte maar ook een lange periode worden ingezet

Door een professionele organisatie in te schakelen voor passende respijtzorg, is het mogelijk om mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Ook als er bijvoorbeeld sprake is van vergevorderde dementie, of verpleging in de laatste levensfase. Mantelzorgers die weinig ervaring hebben met deze ziektebeelden, kunnen de zorg dan met een gerust hart overdragen aan professionele zorgverleners die affiniteit hebben met deze situaties.

Hoe aanvragen?

Hoe u respijtzorg aanvraagt, hangt af van welke soort zorg er nodig is en of de zorgvrager een specifieke indicatie heeft. Vervangende zorg voor volwassenen vraagt u in principe aan bij uw gemeente, via de Wet langdurige zorg of bij de zorgverzekeraar. Op onderstaande infographic kunt u zien welke vorm van respijtzorg er op welke manier geregeld moet worden:

Is er logeeropvang en/of permanente medische zorg nodig, dan komt u al snel terecht bij de Wet langdurige zorg. Als het gaat om steun en begeleiding bij het ondernemen van activiteiten, ook wel lichte respijtzorg, dan kan het voldoende zijn om een beroep te doen op de Wet maatschappelijke ondersteuning. Dit vraagt u aan bij uw gemeente.

Informatie aanvragen

De kosten van respijtzorg

Hoeveel respijtzorg kost, is helemaal afhankelijk van de oplossing die wordt gekozen. Als er sprake is van vrijwilligerswerk, is dat uiteraard gratis. Maar mocht er zorg worden ingezet waar wél kosten voor worden gemaakt, dan kunnen die mogelijk vergoed worden.

• De Wet maatschappelijke ondersteuning vereist meestal een vermogens- en inkomensafhankelijke eigen bijdrage wanneer er respijtzorg wordt ingezet.
• Als de zorgvrager zorg vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz) ontvangt en daar een pgb (persoonsgebonden budget) voor heeft, dan kan respijtzorg vanuit datzelfde budget worden vergoed. Het zorgkantoor moet dan voor de aangevraagde logeeropvang de beschrijving en het zorgcontract goedkeuren.
• Sommige zorgverzekeraars bieden in de aanvullende verzekering een gedeeltelijke of volledige vergoeding voor een mantelzorgregeling of vervangende zorg. U kunt informatie over de mogelijkheden opvragen bij uw eigen zorgverzekeraar.

Wanneer u kiest voor particuliere thuiszorg als vervangende zorg, dan bent u zelf verantwoordelijk voor de kosten. Met een indicatie voor Wlz-zorg is het vaak wel mogelijk om een persoonsgebonden budget aan te vragen, waarmee een deel van de kosten voor particuliere zorg opgevangen kan worden.

Zuster Jansen biedt verschillende soorten zorg, om zo te voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken. Heeft u vragen over het regelen van onze particuliere ondersteuning? Neem dan gerust even contact met ons op.

Auteur: redactie Zuster Jansen