De cijfers liegen er niet om: ondervoeding bij ouderen is een groot landelijk probleem. Het percentage cliënten dat ondervoed is, is:
- in verpleeghuizen/verzorgingshuizen: 10-15%
- in ziekenhuizen: 15-25%
- in de thuiszorg: 15-30%
- bij zelfstandig thuiswonende ouderen: 7%
Wat houdt ondervoeding precies in? Wat zijn hier de oorzaken van? En wat de gevolgen? Daar geven wij antwoord op. Ook op de vraag hoe je ondervoeding bij ouderen herkent en kunt behandelen of voorkomen.
Wat is ondervoeding bij ouderen?
De definitie van ondervoeding is dat iemand te weinig bouwstoffen (of: voedingsstoffen) heeft, door te kort of altijd hetzelfde te eten. Die bouwstoffen heb je nodig, omdat ze energie geven om te leven en bewegen. Denk bijvoorbeeld aan vitamines en mineralen.
Oorzaken
Wat zijn de oorzaken van ondervoeding bij ouderen? Zoals gezegd: het komt door steeds dezelfde of te kort voeding. Maar hoe ontstaat het? En waarom lijden juist ouderen er vaak aan?
Ziekte
De belangrijkste reden voor ondervoeding is ziekte. En op hoge leeftijd ben je daar vatbaarder voor. Denk aan dementie of kanker. Maar ook geestesziekten als depressie. Veel ouderen hebben zelfs een combinatie van aandoeningen. Dit beperkt ze geestelijk én lichamelijk.
Slechter eten is daar een logisch gevolg van. Bijvoorbeeld omdat ze zelf niet meer goed kunnen koken. Of simpelweg vergeten om te eten. Of geen zin hebben om er moeite voor te doen.
Opname in een zorginstelling
We zagen al aan de cijfers dat ouderen in een instelling relatief vaak ondervoed zijn. Dat komt doordat veel mensen moeite hebben zich aan te passen. In dit geval met name aan ander eten in een andere omgeving.
Te weinig aandacht door thuiszorg
Ook in de thuiszorg zijn er relatief veel ondervoede ouderen. Dat komt doordat er lang niet altijd op gelet wordt. Er is vaak geen protocol of screening voor.
Daarom besteden wij hier als particuliere thuiszorgorganisatie specifiek aandacht aan. Onze verpleegkundigen en verzorgenden waken voor ondervoeding, en weten dan ook waar ze op moeten letten.
Andere oorzaken
Er zijn ook andere risicofactoren die van ouderen een kwetsbare groep maken als het om ondervoeding gaat:
- Minder smaak- en reukvermogen
- Eenzaamheid
- Niet meer in staat zijn om zelf naar de supermarkt te gaan
- Armoede
- Zich sneller ‘vol’ voelen
- Slikproblemen
Gevolgen
De gevolgen van ondervoeding bij ouderen zijn verstrekkend. Niet alleen lopen zij zelf meer risico’s op allerlei gezondheidsproblemen. Er zijn ook grote financiële gevolgen voor de gezondheidszorg.
Gevolgen voor ouderen
- Minder weerstand
- Meer kans op ziektes en infecties
- Meer kans op vallen
- Tragere genezing van wonden
- Langere opnames in het ziekenhuis
- Meer medicijnen
- Lagere kwaliteit van leven
- Hogere persoonlijke kosten
Financiële gevolgen voor de gezondheidszorg
Door ondervoeding hebben veel mensen extra zorg nodig. Hoeveel dat precies kost, is niet precies te zeggen. Maar alleen al in verpleeghuizen kost het bijna 300 miljoen per jaar.
Herkennen
Hoe herken je ondervoeding bij ouderen? Op welke tekenen en verschijnselen moet je letten? Want hoe sneller je het ontdekt, hoe beter. Dan kan op tijd met behandeling begonnen worden.
De symptomen zijn:
- Verlies van gewicht
- Verlies van spierkracht
- Verlies van eetlust
- Weinig energie en moeheid
- Duizeligheid
- Veranderde smaak
Natuurlijk hebben zorgverleners een belangrijke taak in het signaleren van ondervoeding. Zij kunnen meten wanneer iemand wel of niet ondervoed is. Bijvoorbeeld door iemands bmi te berekenen.
Behandelen
Hoe behandel je ondervoeding bij ouderen? Dit is de taak van zorgverleners en andere (voedings)professionals. Je kunt aan verschillende dingen denken:
- Natuurlijk het voedingspatroon verbeteren en/of herstellen.
- Medische oplossingen voor lichamelijke beperkingen, zoals slikproblemen en slecht lopen.
- Zorgen dat iemand weer meer gaat bewegen.
- Kunstmatige voeding in ernstige gevallen. Bijvoorbeeld met een sonde (een slangetje dat voeding direct in de maag of darmen brengt).
Voorkomen
Hoe kun je ondervoeding bij ouderen voorkomen? Want preventie is nog altijd de beste oplossing. Dan is behandeling niet nodig. En blijven de gevolgen uit.
De sleutel hier is screenen: het screenen van ouderen met een verhoogd risico op ondervoeding. Want we weten om welke ouderen het gaat. En in welke situaties ondervoeding vaak voorkomt.
Om ervoor te zorgen dat screening goed gebeurt, moeten instellingen hier goed beleid op voeren. Het moet – met andere woorden – standaard zijn in de zorgverlening.
Maar niet alle ouderen zijn in beeld bij zorginstellingen. Daarom hebben naasten ook een belangrijke rol. Als zij ook bedacht zijn op de signalen, kunnen zij tijdig hulp inschakelen.
Maatregelen tegen ondervoeding bij Zuster Jansen
Wij voeren actief beleid om ondervoeding bij ouderen te voorkomen, óf op tijd te behandelen. Zoals ook blijkt uit de volgende casus uit onze eigen praktijk:
Casus: Client 90 jaar wilde al een paar dagen niet warm eten. Bekend met dementie. Na monitoren blijkt dat cliënt prikkels van het warme eten niet meer waarneemt door slechte geur. Nu meer beleving en nog meer aandacht voor het eten en bijhouden voedingslijst. Eten gaat nu weer goed.
Meer informatie hierover? Bel vrijblijvend met onze zorg coördinator (020 63 66 837). Hij of zij kan u er meer over vertellen. Of neem een van de comfordiensten af bij ons zusterbedrijf De Thuiszorg Student, zoals hulp bij koken.
Auteur; redactie Zuster Jansen
