Op mantelzorg staat geen maat. Zorgen voor uw naasten – dat doet u uit liefde. U heeft alles voor hem/haar over. Maar al te vaak overschrijden mantelzorgers hun eigen grenzen daarbij. U ook?
Door uzelf uit het oog te verliezen, riskeert u overbelasting. Vooral bij zwaardere vormen van mantelzorg, zoals bij dementie. Wat is precies de definitie van ‘overbelasting’? Wat zijn de gevolgen? Hoe herkent u (tijdig) de signalen, zodat u overbelasting kunt voorkomen of verminderen? Daarover gaat dit artikel.
De definitie van overbelasting bij mantelzorgers
Overbelasting bij mantelzorgers speelt op 3 vlakken (vaak in samenhang met elkaar):
- Fysieke overbelasting: de mantelzorger krijgt lichamelijke klachten. Bijvoorbeeld een zere rug of schouders. Of hij/zij wordt (vaker) ziek door uitputting van het lichaam.
- Psychische overbelasting: de mantelzorger krijgt emotionele/geestelijke klachten. Bijvoorbeeld (te veel) stress of zelfs een burn-out.
- Overbelasting in tijd: de mantelzorger is te veel tijd kwijt aan zijn/haar taak. Met conflicten thuis of op het werk als gevolg.
Kortom: een mantelzorger is overbelast wanneer de zorgtaak ten koste gaat van zijn/haar gezondheid (lichamelijk of geestelijk) of conflicten oplevert (privé of op het werk).
De cijfers
Maar liefst 10% van de mantelzorgers voelt zich ‘zwaar overbelast’. Nog veel meer mantelzorgers ervaren minimaal een ‘hoge belasting’. Met name vrouwen en partnerhelpers. In 2009 ervaarde 15% een achteruitgang in zijn of haar gezondheid. (Bronnen: Expertisecentrum Mantelzorg en Sociaal en Cultureel Planbureau).
Gevolgen
Zowel voor de mantelzorger als de zorgvrager heeft overbelasting verstrekkende gevolgen:
De mantelzorger raakt door overbelasting zelf ziek, heeft last van stress of zelfs een burn-out. Zo ontstaat een dubbele hulpvraag: de mantelzorger zélf heeft ook zorg nodig.
De zorgvrager krijgt niet meer de hulp die hij/zij nodig heeft. In het ergste geval wordt dat door anderen niet opgemerkt. Zo ligt verwaarlozing op de loer.
Hieruit blijkt het belang overbelasting te voorkomen. In een zo vroeg mogelijk stadium. Daarvoor moet u allereerst weten welke signalen overbelasting aankondigen.
Signalen van overbelasting
Overbelasting ontstaat heel geleidelijk. Het is daarom moeilijk te herkennen of ontdekken. U moet dus scherp zijn, bij uzelf nog meer dan bij anderen.
Herkent u, bij uzelf of een mantelzorger in uw omgeving, de volgende signalen:
- Fysieke signalen: bijvoorbeeld hoofdpijn, buikpijn, pijn in nek, schouders of rug, (toenemende) vermoeidheid, hyperventilatie, duizeligheid, verhoogde bloeddruk, afnemende eetlust of juist vraatzucht.
- Psychische signalen: schaamte- en schuldgevoelens, concentratieproblemen, irritatie, boosheid, vergeetachtigheid, piekeren, slapeloosheid, lusteloosheid, nergens plezier in hebben, ongelukkig zijn, overal tegen opzien, huilen, alleen voelen.
- Signalen in gedrag: rusteloosheid, chaotisch, (meer) drinken en roken, (meer) kalmerende of stimulerende middelen gebruiken, onverdraagzaamheid, agressie, verwaarloosd uiterlijk.
- Praktische signalen: veel reistijd, tekort aan kennis en vaardigheden, te weinig tijd (zowel voor de zorg als voor thuis of werk)
Een eenvoudig meetinstrument voor overbelasting
U herkent een aantal signalen. Hoe weet u nu zeker of u (al) overbelast bent of raakt? Of iemand in uw omgeving? Daarvoor is een snel en eenvoudig meetinstrument ontwikkeld:
De internationaal veelgebruikte ‘Caregiver Strain Index (CSI)’. Deze test bestaat uit slechts 13 ja/nee-vragen. Scoort u een 7 of hoger? Dan bent u overbelast. Op de website van Expertisecentrum Mantelzorg kunt u de test gratis downloaden.
Overbelasting voorkomen of verminderen (‘interventies’)
Loopt u (of iemand in uw omgeving) risico op overbelasting? Of bént u (of iemand in uw omgeving) al overbelast? Dan kunt u het volgende doen om ter voorkoming of vermindering:
- Doe de CSI-test (zie hierboven): die geeft zekerheid en bewustwording. Vooral bewustwording is de eerste noodzakelijke stap om actie te ondernemen.
- Laat u informeren: over mogelijke ondersteuning (hulpmiddelen en financieel), voorzieningen, praktische hulp (zoals huishoudelijke hulp), etc. Er is meer mogelijk dan u denkt! Klop voor informatie aan bij uw gemeente.
- Laat u adviseren: ga in gesprek met iemand die veel weet van mantelzorg. Iemand die een luisterend oor biedt, die de hulpvraag verheldert, die kan bemiddelen en helpen bij aanvragen, en die kan doorverwijzen. Klop ook hiervoor aan bij uw gemeente.
- Laat u begeleiden: bijvoorbeeld om uw netwerk te mobiliseren u te helpen. Of bij het regelen van zorg en andere hulp die uw taak lichter maken. Of uitvogelen hoe u mantelzorg met uw werk kunt combineren. Of bij het vinden van een balans tussen zorg en ontspanning.
- Laat u onderwijzen: er zijn veel cursussen voor mantelzorgers. Onderzoek welke in uw buurt aangeboden worden. Kennis is macht!
Klop aan bij uw gemeente!
Overbelasting voorkomen of verminderen begint bij uw gemeente. Die heeft een loket waar mantelzorgers terechtkunnen. Dus bent u mantelzorger, of kent u een mantelzorger? Maakt u zich zorgen over overbelasting, bij uzelf of een ander? Bel uw gemeente of kijk op hun website!
12- of 24-uurszorg via Zuster Jansen
Ook wij kunnen u – of iemand die u kent – ontlasten: door 12- of 24-uurszorg. Dan nemen professionele zorgverleners de hulp tijdelijk en/of gedeeltelijk over. Er is meer mogelijk dan u denkt!
